ایران کشوری پر پتانسیل در زمینه انرژی های تجدیدپذیر است که با برنامه ریزی اصولی و هزینه کرد مناسب می تواند به کانون بازار انرژی های نو حداقل در خاورمیانه تبدیل شود.

استفاده از انرژی های تجدیدپذیر و یا به اصطلاح پاک چند سالی است که در دنیا مطرح است، رویکردی که هدف از آن، حفظ ذخایر فسیلی و مهمتر حفظ محیط زیست و سلامت انسان است و در این راستا کشورهای زیادی درصدد تولید انرژی از ذخایر غیر فسیلی بر آمده اند.

کشورهای پیشرو در زمینه انرژی بادی آلمان و دانمارک در اروپا، ایالات متحده در امریکای شمالی و چین در آسیا هستند که بعد از آنها هم می توان از شرکت های ژاپنی و کره ای فعال نام برد.

در زمینه انرژی خورشیدی نیز آلمان در اروپا و چین در آسیا جزو کشورهای پیشرو هستند، در بخش های دیگر انرژی تجدیدپذیر مانند نیروگاه های زمین گرمایی ایسلند و نیوزیلند، انرژی برقابی کشورهای برزیل و روسیه ، نیروگاه های آبی کوچک آلمان و در زمینه های دیگر مانند جزر و مد و امواج، کشورهای انگلیس و کانادا جزو پیشروها محسوب می شوند.

در این میان اما ایران با وجود برخورداری از تنوع آب و هوایی، جایگاه قابل توجهی ندارد؛ تنوع آب و هوایی این امکان را فراهم می کند که بتوان از تمام بخش هامانند تابش خورشید و وزش باد بهره برد، هر چند در عمل نیازمند برنامه ریزی و عزمی راسخ در اجرا است.

ایران در زمینه استفاده از انرژی های تجدیدپذیر قدمتی تاریخی دارد، طراحی و ساخت آسیاب های بادی از 200 سال پیش از میلاد مسیح در ایران رایج بوده و اکنون نیز بستر مناسبی برای گسترش بهره‌برداری از توربین های بادی فراهم است.

اما با وجود پتانسیل‌ های بسیار بالا در تولید انرژی ‌های تجدیدپذیر، مانند بهره مندی از میانگین 300 روز آفتابی، وزش باد با سرعت مناسب در مناطقی مانند منجیل در استان گیلان و شهرهای استان سیستان و بلوچستان، امکان استفاده از انرژی زمین گرمایی در استان اردبیل و شهر مشکین شهر، درصد کمی از انرژی کشورمان از منابع تجدیدپذیر تامین می شود.

در این میان، استفاده از انرژی بادی به حدی مهم و قابل تامل است که یک روز جهانی به آن اختصاص یافته است. روز جهانی انرژی باد در 15 ژوئن ( 25 خرداد) مناسبتی است که به طور منطقه‌ ای از سال 2007 در اروپا و به طور رسمی از سوی انجمن انرژی بادی اروپا و شورای جهانی انرژی باد گرامی داشته می شود.

هدف از گرامیداشت این روز معرفی و شناساندن انرژی باد و ظرفیت های آن به عنوان منبع پاک و تجدیدپذیر در محیط زیست و استفاده از آن به جای انرژی های تجدیدناپذیر است که با توجه به وضعیت ذخایر فسیلی، انرژی باد می تواند جایگزین مناسبی برای سوخت های فسیلی و سدسازی در تولید برق باشد.

گرچه ایران کشوری مستعد برای استفاده از انواع انرژی های تجدیدپذیر و پاک است اما هنوز به جایگاه واقعی خود نرسیده است؛ محمد ساتکین، مدیر کل دفتر پتانسیل سنجی و ارزیابی منابع انرژی سازمان انرژی های تجدیدپذیر و بهره وری انرژی برق ( ساتبا) معتقد است علت این امر گران بودن تاسیسات انرژی بادی و پیچ های بانکی برای دادن تسهیلات است.

وی روز جمعه در این باره به خبرنگار علمی ایرنا گفت: ایران کشور پر پتانسیلی از لحاظ انرژی های نو مانند انرژی های خورشیدی و بادی است، تخمین زده می شود با شرایط فعلی بین 15 تا 20 هزار مگاوات ظرفیت قابل نصب نیروگاه های بادی که صرفه اقتصادی دارند را در کشور داشته باشیم.

وی افزود: این ظرفیت در رابطه با انرژی خورشیدی به مراتب بالاتر است چون محدودیت هایی که نیروگاه های بادی دارند نیروگاه های خورشیدی نداشته و در بیشتر نقاط کشور قابلیت نصب نیروگاه خورشیدی وجود دارد.

رییس انجمن علمی انرژی ایران درباره این که چقدر از این ظرفیت ها استفاده کرده ایم گفت: بیشتر برنامه ریزی دولت برای تشویق و ترغیب سرمایه گذاران به سرمایه گذاری در این زمینه و از طرفی هم سیاست گذاری برای توسعه بوده است، یعنی سیاست فعلی دولت احداث مستقیم نیروگاه های خورشیدی و بادی توسط خود دولت نیست، لیکن مواردی را به صورت پایلوت مانند نیروگاه های بادی منجیل و دیزباد نیشابور و نیروگاه های خورشیدی در سمنان و یزد اجرا کرده است.

وی در پاسخ به این که چرا از این ظرفیت بیشتر از این نتوانستیم استفاده کنیم ؟ توضیح داد: البته روندی که در دو سال اخیر در پیش گرفته شده، به تعریف تعرفه های جذابی برای خرید برق تضمینی تجدیدپذیرها منجر شده است، این امر باعث تسریع در توسعه احداث نیروگاه های تجدیدپذیر به خصوص نیروگاه های خورشیدی فتولتائیک توسط سرمایه گذاران بخش خصوصی شده و تاکنون ظرفیت قابل توجهی از نیروگاه های خورشیدی فتوولتائیک در کشور نصب شده است.

سیستم‌های فتوولتائیک برای مصارف عمومی و کشاورزی به صورت نیروگاه های مستقل از شبکه سراسری یا سیستم های متصل به شبکه سراسری با ساختار نصب ثابت و یا متحرک در واحدهای کوچک با توان پایین برای تامین انرژی الکتریکی مورد نیاز ماشین حساب‌های کوچک تا سیستم ‌های بزرگ نیروگاهی، به کار می رود.

ساتکین همچنین اظهار داشت: در رابطه با نیروگاه های بادی به دلیل محدودیت هایی که وجود دارد فرایند احداث نیروگاه طولانی تر است زیرا راه اندازی یک نیروگاه بادی به برداشت اطلاعات آمار لحظه ای باد توسط ایستگاه های بادسنجی نیاز دارد که این داده برداری ها باید حداقل یکسال باشد هر چند استانداردها آن را دو سال توصیه می کنند، همچنین باید در زمین ها و نقاط خاصی کار شود بنابراین به دلیل زمان بر بودن و پیچیده بودن کار در زمینه نیروگاه های بادی روند توسعه کندتری داشته اند.

وی گفت: یکی از بزرگترین مشکلاتی که اکنون در مسیر توسعه نیروگاه های بادی قرار دارد، بحث فاینانس و مسایل بانکی است که کار را مشکل کرده است، یعنی اگر کسانی بخواهند در زمینه انرژی بادی یا حتی خورشیدی فعالیت کنند باید بتوانند از بانک ها وام بگیرند که گرفتن وام در ایران برای کار در حوزه انرژی بسیار سخت است و از آنجا که کارمزد بانک ها در این زمینه بسیار بالا و غیر معمول است سرمایه گذاران امکان سرمایه گذاری در این زمینه را کمتر پیدا می کنند.

مدیر کل دفتر پتانسیل سنجی و ارزیابی منابع انرژی ساتبا افزود: سرمایه گذاران خارجی هم که می توانند از بانک های خارجی وام بگیرند یا فاینانس دریافت کنند به علت محدودیت های بین المللی ایجاد شده اخیر تا حدودی نگران این موضوع هستند که شاید از نظر بین المللی با مشکلاتی مواجه شوند که این مسایل نیز تا حدودی کار را کند کرده است.

وی تاکید کرد: اما در کل راهبرد و سیاستی که دولت در پیش گرفته است قطعا به زودی منجر به احداث نیروگاه های بادی و خورشیدی در سطح وسیع در کشور می شود البته اگر مسائل جدیدی پیش نیاید.

ساتکین گفت: در حال حاضر در بخش انرژی بادی بیش از 150 مگاوات نیروگاه به بهره برداری رسیده است که به زودی با افزایش یک ظرفیت بیش از 64مگاواتی در سیاهپوش (منطقه ای نزدیک سد منجیل) این ظرفیت به بیش از 200 مگاوات خواهد رسید. البته باید گفت که میزان تولید برق از این میزان ظرفیت به شرایط طبیعی و وزش باد در منطقه بستگی دارد.

وی افزود: در برنامه پنجساله ششم توسعه بهره برداری از پنج هزار مگاوات از نیروگاه های تجدیدپذیر پیش بینی شده است که در ابتدا انرژی بادی در اولویت قرار داشت اما با توجه به کاهش قیمت تجهیزات سیستم های خورشیدی، به نظر می رسد این سهم باید به انرژی های خورشیدی داده شود.

رییس انجمن انرژی ایران اظهار داشت: در هر صورت هنوز فاصله جدی و قابل توجهی با پنج هزار مگاوات پیش بینی شده در برنامه ششم توسعه داریم.

وی خاطرنشان کرد: اگر کشور بتواند در زمینه دادن وام به سرمایه گذاران بخش خصوصی برای احداث نیروگاه های تجدیدپذیر راهکاری پیدا کند، بانک ها را به دادن تسهیلات ترغیب و مسائل مربوط به قوانین را تسهیل کند کمک بزرگی به این بخش می شود؛ در واقع یکی از پاشنه های آشیل ما در این زمینه بحث بانک و فاینانس است.

مدیر کل دفتر پتانسیل سنجی و ارزیابی منابع انرژی ساتبا افزود: دوم اینکه اگر امکانات و منابع مالی که برای این کار پیش بینی شده به موقع در اختیار ساتبا قرار گیرد کمک بزرگی به توسعه انرژی های تجدید پذیر خواهد شد، همچنین اگر بتوانیم تعاملات بین المللی را افزایش دهیم می توانیم حداقل در خاورمیانه هسته اصلی بازار انرژی های تجدیدپذیر باشیم .

وی تاکید کرد: برای استفاده بهینه از این پتانسیل سیاست دولت باید شبکه ای باشد یعنی اجزای مختلف درگیر با موضوع باید با هم ارتباط سازنده و هماهنگ داشته باشند، مثلا اگر سازمان منابع طبیعی باید زمین در اختیار قرار دهد یا محیط زیست مجوز لازم را صادر کند باید با هم و با وزارت نیرو هماهنگ باشند و تمام ارگان های مرتبط باید با هم ارتباط شبکه ای داشته باشند و بتوانند برای تسهیل در کار با هماهنگی پیش روند.