برنامه فضایی ایران در سنگلاخ‌های مدیریتی

محمدامین آهنگری: توسعه فضایی در کشور موضوعی چالش‌برانگیز است که کارشناسان نظرات متفاوتی درباره آن اظهار می‌کنند. مهران میرشمس، استاد دانشکدهٔ مهندسی هوافضای دانشگاه خواجه نصیر، در میزگرد بررسی سند جامع توسعهٔ هوافضای کشور و فناوری فضایی که طی شانزدهمین کنفرانس بین‌المللی انجمن هوافضا برگزار شد؛ صراحتاً اعلام کرد که به عقیده وی حجم فعالیت‌های فضایی کشور کم شده است. وی همچنین در صحبت‌های خود برنامه فضایی کشور را به بوته نقد گذاشت و مهم‌ترین مشکلات آن را از دیدگاه خود ذکر کرد. به گفته وی عدم تخصیص منابع کافی، عدم وجود مدیریت پایدار، ساختار نامناسب نهادها و تعامل بین‌المللی ضعیف از مشکلات زیربنایی برنامه فضایی کشور است که می‌بایست از میان برداشته شوند.

کمبود منابع

میرشمس مهم‌ترین مسئله در برنامه فضایی کشور را عدم تخصیص منابع، متناسب با جنس فعالیت‌های فضایی می‌داند و می‌گوید: "کشور هند در سال 2016 دو میلیارد دلار برای فناوری فضایی خود هزینه صرف کرد که مبلغ معادل آن نزدیک به هشت هزار میلیارد تومان است. این در حالی است که در سال 95، برای حوزهٔ فضایی کشور بودجه‌ای زیر 200 میلیارد تومان در نظر گرفته شد."

ریاست، از محصولات عمده سازمان فضایی است

این متخصص سامانه‌های فضایی صحبت‌های خود را این‌گونه ادامه داد:"مشکل بعدی صنعت فضایی کشور، عدم وجود مدیریت پایدار است به‌طوری‌که در عرض پنج سال، شش تغییر در رأس سازمان فضایی کشور داشتیم. شاید بتوان گفت که یکی از تولیدات سازمان فضایی، ریاست است. متأسفانه مدیرهایمان را خیلی سریع عوض می‌کنیم و این نهادینه شده است. وقتی‌که با این سرعت گروه مدیریتی جدید سرکار می‌آیند، منجر به این می‌شود تا کارشناسان به برنامه‌ریزی‌ها و ادامه سیاست‌های اعتمادی نکنند."

یک برنامه و صد صاحب

سخنران میزگرد بررسی سند جامع توسعهٔ هوافضای کشور و فناوری فضایی، روی صحبت خود را متوجه به ساختار نامناسب فضایی کشور متوجه ساخت و اظهار داشت:"در حوزهٔ فضایی، کشور صاحب سازمان‌های سیاست‌گذار و اجرایی چندگانه، ناکارآمد و موازی است به‌نحوی‌که هرکدام از آن‌ها برای خودشان ادعا دارند و صاحب‌نظرند و حرف هیچ‌کس را قبول نمی‌کنند. متأسفانه معلوم نیست که جایگاه این نهادها کجاست و هر یک از آن‌ها به دنبال این هستند تا سیاست‌ها را آن‌گونه که خود می‌بینند، به مرحلهٔ اجرا برسانند و کاری به دیگر سازمان‌ها ندارند و تمایل دارند تا منابع مالی مختصر موجود را به‌تنهایی از آن خود کنند. گویی فقط می‌خواهند محدودهٔ خود را سر پا نگه‌دارند و بقیه دستگاه‌ها را جوانمردانه یا ناجوانمردانه از دور خارج کنند. بدین وضع، ساختار سازمانی ما فرسایشی است، نه‌تنها کاری نمی‌کنند بلکه جلوی کار دیگران را هم می‌گیرند.

همکاری بین‌المللی لازمه کار فضایی است

میرشمس در ادامه به اهمیت همکاری با کشورهای صاحب فناوری فضایی اشاره و اعلام کرد:"از دیگر مشکلات برنامهٔ فضایی کشور، عدم وجود تعاملات سازندهٔ بین‌المللی است. یکی از الزامات برای توسعهٔ صنایع فضایی در دنیای کنونی تعامل بین‌المللی است. در جهان امروز، کشورهای پیشرو در صنایع فضایی به‌تنهایی کارهای فضایی را انجام نمی‌دهند چراکه کارهای فضایی ریسک و هزینهٔ بالا است."