بسیاری
از منجمین وقتی در زیر آسمانی با حد قدر0/6تا5/6قرار میگیرند فکر میکنند که این
منطقه بهترین آسمان را دارد. در واقع درک صحیحی از یک رصدگاه تاریک را ندارند.
رصدگاههای بسیار تاریک دارای حد قدر بالای هفت بوده و هیچ گونه گنبد نوری در افق
ندارند. در این میان اینجانب پروژه مکان یابی رصدگاهها و مکانهای تاریک در ایران
را در سال1384راه اندازی کردم و سفرهایم به مناطق مستعد ایران آغاز شد.
استانهای
سمنان، خراسان شمالی،رضوی،جنوبی،سیستان و
بلوچستان،کرمان،هرمزگان،یزد،اصفهان،چهارمحال و بختیاری،لرستان،کردستان و خوزستان مورد
بررسی کامل قرار گرفتند. در بین مناطق کوهستانی،زردکوه بختیاری یکی از تاریکترین
مناطق کوهستانی میباشد. بلندترین قله های این رشته کوه بیش از 4000متر ارتفاع
دارند. نزدیکترین شهرها به این رشته کوه شامل فریدونشهر در شمال ،چلگرد در شرق و
چمن گلی در جنوب آن قرار دارند. بسیاری از روستاهای واقع در عمق منطقه صعب العبور
بوده و منابع نوری زیادی تولید نمیکنند. در بررسی های صورت گرفته در شمال این رشته
کوه،آسمانی با حدقدر بیش از 5/6(شش و نیم)را دارا بوده ولی طی پنج سال گذشته تحت
تاثیر نور چلگرد قرار گرفته است.
این منطقه از اواخر آبان تا اواسط فروردین به علت
بارش سنگین برف عملا قابل عبور و رصد کردن نیست و در فصل بهار نیز به علت رطوبت
نسبتا زیاد آن،از شفافیت آن کاسته میشود. اما در فصل تابستان آسمان شفاف آن کم
نظیر است.خبر بد اینکه طی دو سال گذشته حجم غبارهایی که از کشورهای همسایه به
ایران می آید،آنقدر زیاد است که این ارتفاعات بلند نیز نمیتوانند مانع عبور آنها
شوند. در اوایل تابستان امسال که سفری به این منطقه داشتم،شاهد غبار شدید در این
ارتفاعات بودم به طوریکه حد قدر آسمان از 4/6فراتر نرفت. همچنین گسترش جهشوار نور
شهرهای چلگرد و فریدونشهر زنگ خطر جدی ای را برای آسمان شب این منطقه به صدا
درآورده است. طی داده برداری و مدل سازیی که برای منطقه انجام داده ام،مشخص شد طی
ده سال آینده آسمان بسیار تاریک تمام منطقه زرد کوه بر اثر نور چلگرد و فریدونشهر
از بین میرود.
وسعت مناطق تاریک کوهستانی ایران بسیار کم است که این مناطق در
استانهای چهارمحال و بختیاری(دو منطقه)،لرستان(سه منطقه)،
اصفهان(دومنطقه)،کردستان(دو منطقه)و خوزستان(یک منطقه)قرار دارند. کوهستانهای
ایران بهترین انتخاب منجمان در فصول گرم و پرغبار جهت رصد ستارگان محسوب می شوند.
جهت آشنایی با دیگر مناطق مورد بررسی اینجانب به صفحه اینستاگرام به نام @SOHRABALIDOOSTY و
یا "جستجوگران آسمان تاریک ایران"سری بزنید.
سهراب
علیدوستی مدرس نجوم و پژوهشگر آلودگی نوری