«تلسکوپ فضایی هابل» انبوهی از سنگ‌ها را در اطراف سیارک «دیمورفوس»(Dimorphos) مشاهده کرده است که فضاپیمای«آزمایش تغییر جهت سیارک دوگانه» یا «دارت»(DART) ناسا در پاییز گذشته به آن برخورد کرد.
فضاپیمای ناسا خود را به سیارک "دیمورفوس" کوبید
فضاپیمای دارت با وزن حدود ۵۴۴ کیلوگرم، در ۲۶ سپتامبر ۲۰۲۲ با سرعت ۲۰۹۲۱ کیلومتر در ساعت به دیمورفوس برخورد کرد تا سرعت این سنگ فضایی را تغییر دهد.
این اولین باری بود که بشر برای تغییر دادن مسیر حرکت یک جرم آسمانی تصمیم گرفت و نتایج آزمایش نشان داد که چگونه می‌توان از این فناوری برای منحرف کردن سیارک‌هایی استفاده کرد که ممکن است در مسیر برخورد با زمین باشند. نه دیمورفوس و نه سیارک بزرگتر «دیدیموس»(Didymos) که به دور آن می‌چرخد، تهدیدی برای زمین به شمار نمی‌روند.
برخورد دارت موفقیت‌آمیز بود و دوره مداری دیمورفوس را در اطراف دیدیموس تغییر داد. این اولین آزمایش دفاع سیاره‌ای بود که در فاصله ۱۱.۳ میلیون کیلومتری از زمین انجام شد و بیش از ۱۰۰۰ تن ماده را در فضا پخش کرد.
برخی از این مواد شامل ۳۷ سنگ هستند که قطر آنها بین ۰.۹ متر تا ۶.۷ متر متغیر است. براساس گزارش هابل، این سنگ‌ها که احتمالا پس از برخورد از سطح دیمورفوس جدا شده‌اند، با سرعت ۰.۸ کیلومتر در ساعت از سیارک دور می‌شوند. دانشمندان تخمین می‌زنند که این سنگ‌ها حدود ۰.۱ درصد از جرم دیمورفوس را تشکیل دهند.
«دیوید جویت»(David Jewitt)، دانشمند سیاره‌شناسی و استاد برجسته «دانشگاه کالیفرنیا، لس‌آنجلس»(UCLA) گفت: این یک رصد تماشایی است و بسیار بهتر از آن چیزی است که انتظار داشتم. ابری متشکل از سنگ‌ها را می‌بینیم که جرم و انرژی را از هدف دور می‌کنند. تعداد، اندازه و شکل سنگ‌ها با این ایده مطابقت دارد که در اثر ضربه از سطح دیمورفوس جدا شده‌اند.
وی افزود: این برای اولین بار به ما می‌گوید که وقتی با یک سیارک برخورد می‌کنید، چه اتفاقی می‌افتد و موادی در بزرگ‌ترین اندازه‌ها بیرون می‌آیند. سنگ‌ها برخی از کم‌نورترین اجرام منظومه شمسی ما هستند که تا به حال از آنها تصویربرداری شده است.
ماموریت‌های پیش رو
جویت و همکارانش از هابل برای ردیابی تغییرات دیمورفوس در حین و پس از برخورد دارت با آن استفاده کرده‌اند، اما یک ماموریت دیگر نگاه دقیق‌تری خواهد داشت.
ماموریت «آژانس فضایی اروپا»(ESA) موسوم به «هرا»(Hera) قرار است در سال ۲۰۲۴ پرتاب شود. انتظار می‌رود این فضاپیما به همراه دو کیوب‌ست در اواخر سال ۲۰۲۶ به سامانه سیارکی برسد.
هرا هر دو سیارک را مطالعه می‌کند، به ارزیابی خواص فیزیکی دیمورفوس می‌پردازد و دهانه برخوردی دارت را با هدف ایجاد یک راهبرد دفاعی مؤثر مورد بررسی قرار می‌دهد.
جویت گفت: با رسیدن هرا، ابر متشکل از سنگ‌ها همچنان پراکنده خواهد شد. آنها مانند یک گروه زنبور هستند که به آرامی گسترش می‌یابند و در نهایت در امتداد مدار این جفت دوتایی به دور خورشید پخش می‌شوند.
سنگ‌های سطحی و سایر نظریه‌های احتمالی
پژوهشگران با توجه به آخرین عکس‌های از نزدیک گرفته‌شده فضاپیمای دارت پیش از برخورد، بر این باورند که سنگ‌ها از پیش روی سطح دیمورفوس وجود داشتند. به گفته گروه رصدی هابل که دیمورفوس را زیر نظر دارد، احتمال این که سنگ‌ها قطعات خردشده سیارک باشند، بسیار کمتر است.
جویت تخمین زد که دو درصد از سنگ‌های روی سطح پس از سقوط کردن، در فضا رها شده‌اند. سنگ‌ها احتمالا هم‌زمان با دنباله‌ای از سنگ‌های باقی‌مانده که توسط هابل نیز ثبت شده است، به بیرون پرتاب شده‌اند. همچنین، ممکن است یک موج لرزه‌ای ناشی از برخورد، سنگ‌ها را بلند کرده باشد. جویت ادامه داد: این سنگ‌ها را می‌توان از دایره‌ای به عرض یک زمین فوتبال روی سطح دیمورفوس بیرون آورد.
مشاهدات آتی ماموریت هرا می‌تواند به دانشمندان کمک کند تا اندازه واقعی دهانه برخوردی به جا مانده از ماموریت دارت را مشخص کنند.
بررسی پیامدهای آزمایش دارت می‌تواند به آژانس‌های فضایی کمک کند تا بفهمند که آیا این فناوری می‌تواند روش مناسبی برای انحراف سیارک‌هایی باشد که ممکن است در آینده زمین را تهدید کنند یا این که ممکن است به ایجاد خطرات بیشتر برای سیاره ما منجر شود.