خسرو جعفری زاده  Nightsky.ir

خورشید گرفتگی یکی از رویدادهای بسیار زیبا در دنیای ستاره‌شناسی است که به ندرت می‌توان آن را در محل زندگی خود مشاهده کنید. آخرین خورشیدگرفتگی کلی ایران در 20 مرداد 1378 بود که بسیاری از مناطق ایران رصد شد و خاطرات بسیاری را برای ایرانیان به جای گذاشت. این بار در روز 5 دی 1398 در تمامی ایران و در زمان طلوع خورشید شاهد گرفت جزئی آن خواهیم بود.

 خورشیدگرفتگی‌ها اصولا به سه دسته : جزئی، کلی و حلقوی تقسیم بندی می‌شوند. این بار در نزدیکی کشور ایران خورشید گرفتگی حلقوی روی خواهد داد که در ایران به صورت خورشیدگرفتگی جزئی دیده خواهد شد.

خورشید گرفتگی حلقوی زمانی روی خواهد داد که ماه در اوج و زمین در حضیض مداری (نسبت به خورشید) باشد. در این صورت قرص ماه به صورت کامل قرص خورشید را نخواهد پوشاند و در زمان گرفت کامل خورشید به صورت حلقه‌ای نورانی در آسمان دیده می‌شود.
خورشید گرفتگی 5 دی 1398 از دسته خورشیدگرفتگی‌های حلقوی است. این خورشید گرفتی از کشورهای عربستان، قطر، امارات، عمان، هند، سریلانکا و مالزی دیده خواهد شد.

مشخصات گرفت خورشید
خورشید گرفتگی حلقوی 5 دی 1398 از دسته ساروس 132 و چهل و ششمین گرفت از هفتا و شش گرفت این دوره است. در این گرفت 97.01 درصد خورشید توسط ماه پوشیده می‌شود. بنابراین ماه تمامی خورشید را نخواهد پوشاند که به آن گرفت حلقوی خورشید می‌گویند.
تمام مراحل گرفت خورشید 3 ساعت و 39.5 دقیقه طول می‌کشد و در این مدت سایه با سرعت 1.1 کیلومتر بر ثانیه بر روی زمین حرکت می‌کند. بیشترین عرض گرفت 164 کیلومتر است که در طی مسیر کوچکتر و سپس دوباره به همین مقدار در زمان پایان گرفت نزدیک می‌شود.

پارامترهای گرفت خورشید 5 دی 1398
در زمان آغاز گرفت فاصله ماه تا زمین 384.076 کیلومتر و فاصله زمین از خورشید 147.000.000 کیلومتر است. بنابراین قطر ظاهری ماه که در اوج مداری قرار دارد 97.01 درصد خورشید را می‌پوشاند.
شروع گرفت حلقوی در ساعت 3 و 38 دقیقه به وقت جهانی و عرض جغرافیایی 25  درجه و 59 دقیقه شمالی و طول جغرافیایی 48 درجه و 12 دقیقه شرقی است و در این زمان ماه 95.6 درصد کل خورشید را از مرکز پوشش می‌دهد و مدت 2 دقیقه و 58.8 ثانیه گرفت حلوقی به طول خواهد انجامید.
در زمان گرفت حلقوی خورشید در صورت فلکی سرطان (خرچنگ) و میل مداری 23- درجه و 22 دقیقه و بّعد 18 ساعت و 17 دقیقه قرار دارد. اگر کمی دقت کنید می‌بینید که خورشید در نزدیکی نقطه انقلاب زمستانی است و در پایین‌ترین میل مداری خود قرار دارد.

وضعیت گرفت خورشید در ایران
در این روز نیز تمام ایران در زمان طلوع خورشید در صبحگاه روز 5 دیماه شاهد گرفت جزئی خورشید خواهند بود. مناطق جنوبی ایران و بخصوص بین شهرهای بوشهر تا بندرعباس بیشترین درصد گرفت را خواهند داشت. بیشترین گرفت در ایران را جزیره سیری در جنوبی‌ترین نقطه ایران با عرض جغرافیایی 25 درجه 54 دقیقه 18ثانیه شمالی و 54 درجه 30 دقیقه 52 ثانیه شرقی با درصد گرفت 90.4 درصد به خود اختصاص خواهد داد. البته برای رسیدن به این جزیره با مشکلات زیادی از نظر حمل و نقل روبرو خواهید بود.
همانطور که پیشتر گفتیم خورشیدگرفتگی در مناطق جنوبی ایران با بیشترین مقدار گرفت همراه است. کمترین مقدار گرفت خورشید مربوط به مرز بازرگان با گرفت 33 درصد است.
اما بر اساس محاسبات انجام شده، خط ساحلی جنوبی ایران شاهد گرفت بالای 80 درصد هستند که هرچه به سمت جنوب شرق پیش برویم، ارتفاع خورشید از افق بالاتر خواهد بود.
یکی از بهترین مکان‌ها از نظر ارتفاع و درصد گرفت خورشید از افق در زمان اوج گرفت منطقه‌ای به نام روستای بنگلویی در استان سیستان و بلوچستان با مختصات  25 درجه 25 دقیقه شمالی, 59 درجه 35 دقیقه شرقی است. در این روستای ساحلی گرفتگی بالای 85 درصد و ارتفاع خورشید 10.2 درجه‌ در زمان اوج گرفت است.

بندر چابهار نیز با گرفت 84 درصد و ارتفاع 11.2 درجه در زمان اوج گرفت در رتبه بعدی از نظر ارتفاع خورشید با گرفت بالای 80 درصد قرار دارد.
جزیره‌های ایران هم وضعیت خوبی برای گرفت 5 دی خورشید دارند. جزیره‌های سیری، ابوموسی، تنب بزرگ و کوچک، کیش و قشم همگی گرفت بالای 80 درصد را تجربه می‌کند و ارتفاع خورشید در زمان گرفت برای آنها بالاتر از 5 درجه است.

حال نگاهی دقیقتر به جدول نشان می‌دهد که جنوب شرقی بهترین وضعیت را برای رصد دارد. اما شهرهای شمال شرقی نیز از این رویداد بی بهره نیستند. شهرهای مشهد، بیرجند، زاهدان، کرمان، طبس و تمامی شهرهای استان سیستان بلوچستان، مرکز و جنوب کرمان، خراسان جنوبی و خراسان رضوی به دلیل ارتفاع مناسب خورشید (بالاتر از 5 درجه) برای دیدن این گرفت مناسب هستند. البته مقدار درصد گرفت خورشید در این مناطق کمتر از بندرهای جنوب و جنوب شرقی ایران است.

جدول تکمیلی برای مناطق ویژه در جنوب کشور ایران