ماه، یگانه قمر زمین، در مداری بیضوی شکل به دور زمین در گردش است و همراه با زمین در مسیر دایره البروج به دور خورشید در حرکت است. ماه هر شب در مسیر حرکت خود در آسمان از مقابل تعدادی ستاره عبور می کند و آن ها را از دید ناظر زمینی پنهان می کند.
متمایل بودن مدار حرکت ماه نسبت به محور زمین و حرکت کشیده‌ی مداری آن و همچنین ترکیب چرخش به دور خود، حرکت به دور زمین و همراه کردن زمین در گردش به دور خورشید، سبب می‌شود حرکت ظاهری ماه در طول دایره‌البروج در طی سال ثابت نباشد؛ ازاین‌رو در طول سال، در شب ها و ماه های مختلف از دید زمینیان از مقابل ستارگان متفاوتی عبور میکند و باعث اختفای آن ها می شود. گاهی اختفا با ستاره‌های پرنور و مشهور روی می‌دهد که ممکن است هرچند سال یک‌بار شاهد این نوع رویداد باشیم که از نظر علمی و زیبایی شناختی حایز اهمیت هستند
در شامگاه روز دو‌شنبه24 اسفندماه 1394 خورشیدی در ساعت 17:09به‌وقت تهران 14 Mars 2016) ساعت (13:30UT در پهنه کشورمان شاهد اختفای ستاره الدبران از صورت فلکی گاو با ماه خواهیم بود؛ قدر ظاهری ستاره 0.9 و فاز ماه در زمان اختفا 37 درصد و شروع اختفا از لبه تاریک ماه خواهد بود.
اختفایی چالش برانگیز برای حرفه ایی ها – اختفایی زیبا برای مبتدی ها
رصد این اختفای زیبا به همه علاقمندان رخدادهای نجومی توصیه می شود. آغاز اختفا و پنهان شدن ستاره پشت ماه در طول روز و دوباره پدیدار شدن ستاره و خروج آن از پشت ماه بعد از غروب خورشید رخ می دهد که این امر باعث جذابیت و چالش انگیز بودن این پدیده برای رصدگران حرفه ایی خواهد بود. رصد و زمانسنجی به ویژه در زمان دوباره پدیدار شدن ستاره برای رصدگران باتجربه کمتر، می تواند شروع خوبی برای رصد اختفا باشد که شور هیجان ویژه ای نیز به همراه دارد.
رصد این رویداد به لحاظ نکات زیر حائز اهمیت است
رصد اختفاهای ماه با ستارگان پرنور علاوه بر زیبایی و جذابیت های خاص برای منجمان و عکاسان نجومی، برای رصدگران حرفه‌ای اختفا نیز دارای اهمیت علمی است. در این اختفا پنهان شدن ستاره در پشت ماه و همچنین آشکار شدن دوباره آن قابل رصد و زمانسنجی است.
با رصد و زمان سنجی از دونقطه متفاوت، می‌توان اختلاف‌منظر و درنتیجه فاصله دقیق ماه تا زمین را محاسبه کرد. همچنین می توان تغییراتی که ممکن است در لیبراسیون و موقعیت مداری ماه رخ د اده باشد را بررسی نمود. با رصد این رویداد در عرض‌هایی که اختفا از استوای ماه صورت می‌پذیرد می توان قطر ماه را محاسبه کرد.
از جمله مواردی که با انجام رصد گروهی و داده گیری از نقاط مختلف زمین در خصوص یک اختفا می‌توان استخراج نمود، محاسبه‌ی وتر قطبی و تعیین ابعاد قطر ماه توسط داده های بدست آمده رصدی گروهی این اختفا است.
زمانسنجی رویداد
یکی از مهم‌ترین نکات در بحث بررسی علمی اختفا، استفاده از روش‌های زمانسنجی مناسب در طول اختفا است. در انجام پروژه‌های علمی زمانسنجی مورد بسیار مهمی است که در زمان وقوع رویداد باید به‌دقت و صحت تمام انجام شود تا در بررسی‌های بعدی به‌عنوان یک داده‌ی علمی دقیق مورداستفاده قرار گیرد.
روش‌های مختلفی برای زمانسنجی وجود که از آن جمله می‌توان به زمانسنجی توسط وبکم های نجومی، سی سی دی و زمانسنجی بصری با استفاده از چشمی تلسکوپ و کرنومتر را نام برد که روش آخر اشکالات مربوط به خود را دارد.
نحوه زمانسنجی
زمان سنجی معرف به روش دزفول
مراحل زمانسنجی رویداد:
مرحله اول بدست آوردن زمان دقیق هماهنگ شده جهانی (UTC) از طریق اینترنت http://Time.is برای به حداقل رساندن میزان خطا یک ساعت قبل از رویداد مجددا زمان را با زمان جهانی چک میکنیم. (ضمن اینکه از قبل میزان خطای لپ تاپ و کرنومتر مورد استفاده را چک میکنیم).
مرحله دوم رصدگر رویداد در هنگام مشاهده رخداد اختفا عدد یک را گفته و دستیار بلافاصله کرنومتر را روشن میکند.
مرحله سوم(گرفتن زمان مبنا)؛ مدت زمانی بعد از وقوع رویداد(حدودا 1 دقیقه ،ترجیحا یک زمان کامل مثلا وقتی ثانیه شمار ساعت لپ تاب عدد60(00) را نشان داد ) کرنومتر رااز شمارش نگه می دارم و زمان را ثبت میکنیم، دقیقا زمانی را که کرنومتر را متوقف کرده ایم به عنوان زمان مبنا در نظر گرفته و یادداشت میکنیم.
(زمانی که کرنومتر را نگه داشته ایم برابر با زمانی که ساعت لپ تاپ به عنوان زمان مبنا در نظر گرفته شده است.این زمان را ثبت میکنیم).
در مرحله چهارم زمان ثبت شده ی کرنومتر را از زمان مبنای گرفته شده کم میکنیم و به این صورت زمان دقیق رویداد اختفای مورد نظر به زمان جهانی (UTC) بدست می آید.
میزان خطای لپ تاپ تصحیح شده است.
زمان مبنا - زمان کرنومتر ثبت شده = زمان محاسبه شده
زمان کرنومتر ثبت شده: 00:00:47.90
زمان مبنا: 16:25:00.00
زمان محاسبه شده: 16:24:12.10
جدول زمانی اختفا در شهرهای مختلف:
(ارتفاع ماه خروج) زمان خروج ستاره (ارتفاع خورشید هنگام ورود) ارتفاع ماه هنگام ورود (زمان ورود ستاره) نام شهر
(67) 18:20:16 (18) 68 (16:58:50) ارومیه
(66) 18:22:24 (17) 71 (16:59:38) کرمانشاه
(68) 18:25:17 (17) 70 (17:00:06) سنندج
(68) 18:28:06 (16) 74 (17:01:16) دزفول
(69) 18:28:45 (16) 75 (17:01:45) اهواز
(66) 18:22:24 (17) 68 (17:01:57) تبریز
(67) 18:28:41 (15) 71 (17:03:03) همدان
(65) 18:27:40 (15) 70 (17:04:24) زنجان
(66) 18:31:14 (14) 72 (17:05:03) اراک
(68) 18:31:46 (14) 78 (17:07:09) بوشهر
(64) 18:31:23 (13) 70 (17:07:24) قزوین
(64) 18:29:53 (13) 69 (17:07:28) رشت
(65) 18:33:37 (13) 72 (17:08:00) قم
(64) 18:34:11 (12) 72 (17:08:37) دلیجان
(64) 18:33:23 (12) 71 (17:08:57) کرج
(63) 18:34:46 (12) 71 (17:09:16) تهران
(65) 18:35:30 (12) 74 (17:09:30) اصفهان
(66) 18:36:16 (11) 77 (17:11:29) شیراز
(61) 18:37:16 (09) 70 (17:14:00) ساری
(61) 18:38:40 (09) 71 (17:14:18) سمنان
(62) 18:40:55 (09) 74 (17:15:12) یزد
(60) 18:39:38 (08) 69 (17:17:04) گرگان
(60) 18:36:04 (05) 74 (17:22:20) کرمان
(62) 18:41:58 (06) 77 (17:23:52) بندرعباس
(56) 18:40:28 (02) 71 (17:26:55) بیرجند
(55) 18:39:36 (01) 68 (17:27:46) مشهد
(55) 18:53:43 (01) 71 (17:32:41) زاهدان
باشگاه اختفا و گرفت ایران رصدی شیرین همراه با کسب دستاوردهای جدید نجومی برای تمام رصدگران آرزو دارد.
ایمیل دبیر باشگاه اختفا و گرفت ایران جهت راهنمایی و ارسال گزارشات: hojat.hekmat@gmail.com
شماره تماس دبیر باشگاه اختفا و گرفت جهت هماهنگی‌های لازم (آقای حکمت زاده): 09364206300