موتورهای ردیاب جزء مهم‌ترین وسایل عکاسی اعماق آسمان هستند. اما در دهه‌ی
گذشته شرکت‌های مختلف با تولید موتورهای ردیاب سبک و کوچک پای این ابزار را به
دنیای عکاسی زمین و آسمان نیز باز کردند.
کارکرد اصلی موتورهای ردیاب دنبال کردن حرکت ستاره‌هاست. ستاره‌ها بر اثر حرکت
زمین به دور خودش در آسمان جابه‌جا می‌شوند و اگر نوردهی از حد مشخصی فراتر رود
حرکت ستاره‌ها در آسمان به شکل خطوطی در تصویر مشخص می‌شود. این اتفاق را به خوبی
می‌توان در تصاویر رد ستاره‌ای دید.
حال اگر بخواهید برای ثبت جزئیات بیشتر از آسمان نوردهی طولانی‌تری از حد مجاز
انجام دهید باید از موتور ردیاب استفاده کنید.
محور چرخش زمین به دور خود با دقت خوبی در راستای ستاره‌ی قطبی قرار دارد.
بنابراین اگر موتور ردیاب را با ستاره‌ی قطبی هم‌راستا کنید (قطبی کردن) موتور
ردیاب می‌تواند با سرعت حرکت ستاره‌ها حرکت و ستاره‌ها را دنبال کند. این‌گونه می‌توانید
نوردهی‌های طولانی‌تری انجام دهید.
حد مجاز نوردهی برای هر لنز از فرمول پانصد تقسیم بر فاصله‌ی کانونی لنز به
دست می‌آید. به‌طور مثال اگر از لنز ۲۴ میلی‌متر روی دوربین فول‌فریم استفاده می‌کنید
حد مجاز نوردهی برابر با پانصد تقسیم بر ۲۴ یا حدود ۲۰ ثانیه می‌شود. اگر از
دوربین کراپ‌سنسور استفاده می‌کنید باید ضریب کراپ دوربین را نیز در نظر بگیرید.
نکته‌ی دیگر این که اگر دوربینی با رزولوشن ۲۰ مگاپیکسل به بالا دارید برای ثبت
تصاویر کاملا نقطه‌ای از ستاره‌ها به جای پانصد عدد سیصد را در فرمول قرار دهید.
با اضافه شدن موتور ردیاب به سیستم و با توجه به دقت قطبی کردن می‌توانید
نوردهی را تا چند دقیقه افزایش دهید. با افزایش نوردهی داده‌ی بیشتری ثبت می‌شود و
جزئیات بیشتری از آسمان را می‌توانید به تصویر بکشید. این در شرایطی است که هیچ
سوژه‌ی زمینی در کادرتان وجود نداشته باشد.
طبیعی است که با جابه‌جا شدن دوربین توسط موتور ردیاب در نوردهی‌های طولانی‌مدت
سوژه‌ی زمینی به شکلی محو ثبت خواهد شد. برای حل این مشکل می‌توانید از سرعت یک‌دوم
موتورهای ردیاب استفاده کنید. در این حالت موتور با یک‌دوم سرعت حرکت ستاره‌ها در
آسمان جابه‌جا می‌شود. بنابراین حد مجاز نوردهی در این سرعت تنها دو برابر حد مجاز
نوردهی بدون موتور ردیاب خواهد بود. اما افزایش نوردهی در همین حد نیز تاثیر زیادی
در داده‌ی ثبت‌شده دارد. با این مزیت بزرگ که سوژه‌ی زمینی نیز به وضوح در تصویر
نمایان خواهد بود. موتورهای ردیاب جدید سرعت قابلیت حرکت در سرعت یک‌دوم را دارند،
اما اگر از مدل‌های قدیمی (مانند موتور ردیاب استارترکر) استفاده می‌کنید می‌توانید
با خاموش کردن موتور در نیمه‌ی پایانی نوردهی این کار را به صورت دستی انجام دهید.
کاربردهای موتورهای ردیاب
موتورهای ردیاب سبک می‌توانند ابزاری مناسب برای
شروع ثبت عکس‌های عمیق از آسمان شب باشند. با استفاده از این مقرها و لنزهای ۵۰ تا
۲۰۰ میلی‌متر (که در محدوده‌ی تحمل وزن موتورهای ردیاب سبک قرار دارند) می‌توانید
نماهای جذاب متنوعی را از اجرام اعماق آسمان گسترده ثبت کنید. البته از آن جایی که
بیشتر اجرام اعماق آسمان گسترده‌ی آسمان سحابی‌های نشری هستند بهتر است برای ثبت
این تصاویر از دوربین‌های اصلاح‌شده استفاده کنید (رجوع کنید به مقاله‌ی دوربین‌های
مناسب برای عکاسی شب).
موتورهای ردیاب سبک می‌توانند در بهبود کیفیت تصاویر
زمین و آسمان نیز کمک کنند. همان‌طور که اشاره شد با استفاده از سرعت یک‌دوم و دو
برابر کردن نوردهی تصویری با سیگنال بیشتر خواهید داشت. این‌گونه می‌توانید
جیزییات بیشتری از آسمان را ثبت کنید، در حالی که از پیش‌زمینه‌ی تصویر نیز نور
بیشتری دریافت می‌شود.
تصویر ۱: تصویری که با لنز ۱۵ میلی‌متر و با
استفاده از موتور ردیاب در سرعت یک‌دوم ثبت شده است. عکس از امیررضا کامکار.
کاربرد دیگر موتورهای ردیاب در عکاسی زمین و
آسمان ثبت تصاویر اعماق آسمان به همراه مناظر زمینی است. لنزهایی با فاصله‌ی
کانونی ۵۰ تا ۲۰۰ میلی‌متر مناسب این سبک از عکاسی شب هستند. نوردهی مجاز (بدون
استفاده از موتور ردیاب) با لنزهایی در این محدوده‌ي فاصله‌ی کانونی کمتر از ده
ثانیه است و استفاده از موتور ردیاب و دو برابر کردن نوردهی می‌تواند تاثیر قابل
توجهی در ثبت جزئیات داشته باشد.
تصویر ۲: تصویری عمیق از خوشه‌ی پروین و سحابی
کالیفرنیا که با استفاده از موتور ردیاب در سرعت یک‌دوم و لنز ۸۵ میلی‌متر ثبت شده
است. عکس از امیررضا کامکار.
موتورهای ردیاب همچنین ابزاری عالی برای انجام
حرکت Pan(حرکت در سمت)
در ویدئوهای تایم‌لپس هستند. اگر موتور ردیاب را درست رو به بالای آسمان (سرسو)
قرار دهید حرکت موتور در راستای محور افقی خواهد بود و می‌توانید این حرکت نرم را
در ویدئو نهایی نمایش دهید.
معرفی موتورهای ردیاب
دو موتور ردیاب پلاری (Polarie) از شرکت ویکسن
(Vixen) و
استار ادونچرر (Star
Adventurer) از شرکت اسکای‌واچر (Sky Watcher) را
می‌توان محبوب‌ترین مقرهای سبک موجود در بازار دانست.
پلاری ابزاری بسیار سبک و جمع‌وجور است که به
راحتی در کوله‌ی دوربین جا می‌گیرد. وزن این مقر تنها ۷۴۰ گرم است. البته برای
استفاده از آن باید یک بال‌هد نیز تهیه کنید که در کنار مقر وزن کلی سیستم را به
حدود یک کیلوگرم می‌رساند. پلاری قابلیت دنبال کردن ستاره‌ها با سرعت یک‌دوم را
نیز دارد. برای قطبی کردن پلاری کافی است از حفره‌ای که در گوشه‌ی مقر وجود دارد
استفاده کنید و ستاره‌ی قطبی را در مرکز آن قرار دهید. هرچند که برای کارهای دقیق‌تر
می‌توان دوربین قطبی‌کننده‌ی (Polar Scope) آن را نیز جداگانه خریداری کنید.
ابزارهای جانبی دیگری نیز برای این مقر وجود دارد، اما در شرایط عادی دقت دنبال
کردن ستاره‌ها بدون استفاده از لوازم جانبی نسبتا خوب است. به خصوص اگر قصد دارید
بیشتر از این مقر در ثبت تصاویر نمای باز با سرعت یک‌دوم استفادع کنید.
تصویر ۳: موتور ردیاب پلاری از شرکت ویکسن.
از آن سو استار ادونچرر مقر سنگین‌تر و بزرگ‌تری
است که البته امکانات بیشتری را هم در اختیار شما قرار می‌دهد. این مقر مجهز به
دوربین قطبی است و می‌توانید از آن در سرعت‌های مختلف استفاده کنید. البته سرعت‌های
متنوع این مقر بیشتر مناسب حرکت دوربین در ویدئوهای تایم‌لپس است. استارادونچرر
تحمل وزن بالاتری نیز دارد و می‌توانید لنزهای تله‌ی بالای ۲۰۰ میلی‌متر را نیز
روی آن سوار کنید. به‌طور کلی نیز این مقر برای کارهای جدی‌تر در زمینه‌ی عکاسی اعماق
آسمان انتخاب مناسب‌تری است.
موتور ردیاب استارادونچرر از شرکت اسکای‌واچر
(این مقر تجهیزات جانبی دیگری نیز دارد).
مزیت بزرگ پلاری سبک و جمع‌وجور بودن آن است و
از آن سو مشکل آن عدم تحمل لنزهای سنگین است. بنابراین انتخاب بین این دو مقر
کاملا به هدف شما از خرید ابزار برمی‌گردد. اگر قصد دارید از موتور ردیاب بیشتر در
ثبت تصاویر زمین و آسمان با لنزهای واید استفاده کنید و سبک بودن مقر برای‌تان
اهمیت دارد پلاری انتخاب بهتری است. اما اگر به کارهای جدی در زمینه‌ی عکاسی اعماق
آسمان علاقه دارید و در کنار آن قصد ثبت تصاویر نمای باز را نیز دارید استار
ادونچرر امکانات بیشتری را در اختیار شما قرار خواهد داد. به‌طور کلی نیز استار
ادونچرر تقریبا مقری همه‌کاره است، هر چند که شاید وزن دو کیلوگرمی آن در سفرهای
طولانی پیاده‌روی مشکل‌ساز باشد.
نویسنده : امیررضا کامکار