در حالی که چند روز دیگر ساعت رسمی ایران با آغاز
فصل جدید یک ساعت به جلو کشیده می شود، اروپایی ها که زادگاه این ایده
هستند، قصد دارند برای همیشه با این قانون خداحافظی کنند.
ویلیام ویلت انگلیسی، یکی از اولین کسانی بود که ایده ساعت
تابستانی و زمستانی را سال 1907 مطرح کرد. پس از آن سال 1916 اواخر جنگ
جهانی اول، این ایده به دست بنجامین فرانکلین مخترع و سیاست مدار آمریکایی
ترویج شد، تا استفاده بیشتر از نور روز به صرفه جویی در هزینه‌ها کمک کند و
در نتیجه مردم مجبور نباشند صبح‌های زود هم از شمع روشن استفاده کنند.
آلمان که در این زمان درگیر جنگ بود، یکی از اولین کشورهایی
است که تغییر ساعت تابستانی را اجرایی کرد تا مصرف داخلی زغال سنگ را کاهش
دهد و به امکانات جنگی اش بیافزاید.
تغییر ساعت البته همیشه همین یک ساعت به جلو در آغاز نیمه گرم
و یک ساعت به عقب در آغاز نیمه سرد سال نبوده است، در برخی کشورها ساعت
را تنها 30 دقیقه جا به جا می کردند، بعضی کشورها ساعت را دو ساعت به عقب و
جلو می بردند، در بعضی زمان ها هم ساعت تابستانی دو ساعت و 40 دقیقه جلو
می آمد و در زمستان به جای اولش بر می گشت.
طی این سال ها بیشتر کشورهای دنیا از قاعده تغییر ساعت
تابستانی و زمستانی استفاده می کنند. در اروپا تمام کشورها به غیر از
روسیه، بلاروس، ایسلند، گرجستان و ارمنستان ساعت تابستانی و زمستانی
دارند. روسیه سال 2014 به اجرای این قانون پایان داد.
در آسیا، چین نیز برنامه ای برای تغییر ساعتش متناسب با فصل
ها ندارد. بیشتر ایالت های آمریکای شمالی و استرالیا و نیوزلند ساعت
تابستانی و زمستانی دارند.
تغییر ساعت زمستانی و تابستانی در ایران هم به همان دلایلی
علمی شده دنیا، یک قاعده رسمی بود که پیش از انقلاب 1357 در ایران اجرایی
می شد. پس از انقلاب، این قاعده به فراموشی سپرده شد؛ تا 1370 در زمان
ریاست جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی با اعلام تغییر ساعت و صرفه جویی در مصرف
برق تا 100 مگا وات ساعت در زمان اوج مصرف برق، بار دیگر تغییر ساعت
تابستانی و زمستانی در دستور کار قرار گرفت.
با این وجود در زمان دولت محمود احمدی نژاد در همان اسفند ماه
سال 1384، هیات دولت اعلام کرد که مصوبه تغییر ساعت سال 1370 را ملغی
کرده است و دیگر ساعت ها را جلو و عقب نخواهند برد، استدلال این بود که
این کار به کاهش بار ترافیک کمک می کند و با نزدیک کردن ساعت ناهار و
نماز، از اتلاف وقت در میانه روز جلوگیری می کند. در همین زمان اما مدیر
دفتر مدیریت مصرف برق شرکت توانیر اعلام کرده بود که با تغییر ساعت در اول
فرودین مصرف برق در سرتا سر کشور به صورت میانگین 1.5 درصد کاهش پیدا می
کند.
این تصمیم دولت البته خیلی پایدار نماند، در سال‌های 1385 و
1386 مجلس تلاش‌هایی برای برگرداندن ساعت تابستانی و زمستانی کرد و در
نهایت در مرداد 86، قانونی در این زمینه تصویب شد که دولت را مکلف می کرد
هر سال دوبار ساعت رسمی کشور را متناسب با وضعیت کره زمین تغییر دهد، اول
فرودین ساعت را یک ساعت به جلو ببرد و در پایان شهرویور آن را یک ساعت عقب
برگرداند.
طرفداران قانون تغییر ساعت اعتقاد دارند که این کار به نفع
میزان مصرف انرژی است اما پژوهش 11 سال پیش دانشگاه سانتاباربارای
کالیفرنیا نشان داد که این تصور غلط است. بنیاد ملی خواب آمریکا هم اعلام
کرد که تغییر ساعت ها موجب افت 40دقیقه ای خواب شهروندها و تاثیر مخرب بر
سلامتی آنها می شود.
آمریکایی ها هم از مخالفان سرسخت این قانون هستند و می خواهند راهی برای جلوگیری از اجرای تغییر ساعت ها پیدا کنند.
حال اروپایی ها هم به بهانه سلامتی مردم و برای نیاز مردم
کشورهایی که زندگی شبانه در آن جریان دارد به دنبال آن هستند تا از بروز
ضررهای مادی به زندگی شهروندان جلوگیری کنند.
ممکن است ظرف چند ماه آینده داستان 100ساله تغییر ساعت، دست
کم در اروپا که زادگاه این ایده بوده است، به پایان خود برسد. جرقه مصوبه
ماه گذشته پارلمان اروپا، مبنی بر لزوم بررسی تاثیر ابعاد انسانی اجرای
قانون بهره گیری حداکثری از نور خورشید، از سوی برخی کشورهای اروپای شرقی،
از جمله لیتوانی، زده شد.
گزارش: فرزانه صدقی
منبع: سیناپرس