پژوهشگران در مطالعات اخیر خود با بررسی رود آمازون
دریافتند که ساخت سد در مسیر رودخانه ها تاثیراتی بسیار مخرب بر اکوسیستم،
پوشش گیاهی و حیات وحش منطقه داشته و در بسیاری از حوزه های محیط زیست
اختلال ایجاد می کند.
تیمی از پژوهشگران بین المللی در تحقیقات خود دریافتند سدها و نیروگاه های برق آبی (hydroelectric dams)
که در حوزه آبگیر رود آمازون ساخته شده اند تاثیرات مخرب بسیار بیشتری به
نسبت آن چه پیش تر تصور می شد، بر طبیعت و اکوسیستم منطقه دارند. در سال
های اخیر و با توجه به افزایش مطالبات برق در مناطق حاشیه رود آمازون، بر
تعداد این سدها به طور چشمگیری افزوده شده است. در این مطالعات، پژوهشگران
از اطلاعات توصیفی و داده های ماهواره ای برای درک دقیق و بهتر تاثیرات
سدهای مدرن بر اکو سیستم منطقه استفاده کردند.
همزمان با رشد شهرهای آمریکای
جنوبی، نیاز به تولید الکتریسیته بیشتر نیز افزایش پیدا کرده است و در حوزه
ابگیر رود آمازون، از منظر صنعتی، منطقی ترین روش تولید انرژی الکتریکی،
بهره برداری از سدهای برق آبی است. موضوع مهمی که در این میان مطرح می شود،
تاثیرات ساخت این سدها در منطقه و به هم خوردن توازن اکوسیستم آن است.
نتایج تحقیقات جدید نشان دهنده دو یافته بسیار مهم در این زمینه است: نخست
اینکه تعداد سدهای موجود در محدوده آبگیر رود آمازون بسیار بیشتر از آن
تعدادی است که در منابع رسمی اعلام شده است و موضوع دوم، تاثیر مخرب وجود
این سدها در مناطق پائین دست رود است.
در حالت عادی ساخت یک سد در مسیر
رودخانه، تاثیری بر میزان آب ورودی و خروجی رود نخواهد داشت زیرا پس از
لبریز شدن سد، آب مازاد دوباره در مسیر رود جریان پیدا کرده و به مناطق
پائین دست خواهد رسید اما این مساله به شرطی است که از آب پشت سد برای
مصارف دیگر برداشت نشود زیرا در این صورت آب خروجی کاهش یافته و در نتیجه
میزان آب ورودی و خروجی سد یکسان نخواهد بود. از سوی دیگر ساخت سدها باعث
می شود اکوسیستم و ساختار موجودات زنده موجود در رودخانه ها تغییر پیدا
کرده و در مواردی چون تخم ریزی ماهی ها، حرکت آن ها و ... تاثیر گذارد.
برای نمونه ماهی های دورادو (dorado) که از ماهی
های بومی این رودخانه محسوب می شوند، به طور تاریخی همه ساله 3 هزار مایل
در مسیر رود شنا می کنند تا به محل مناسب برای تخمگذاری خود برسند. در حال
حاضر این ماهی در آمازون از بین رفته و نژاد آن ناپدید شده است زیرا با
وجود سدهای متعدد در مسیر رود، آن ها دیگر قادر به رسیدن به محل تخمگذاری
خود نبوده و این موضوع بر کل ساختار اکو سیستم رودخانه و همچنین معیشت
بسیاری از ماهیگیران تاثیر دارد.
یکی دیگر از مضرات ساخت سد در
رودها، اختلال در مسیر رسوب ها و ته نشین شدن ان ها است. این موضوع در
حاصلخیزی خاک نقش بسیار مهمی داشته و برای مثال در منطقه آمازون، رسوباتی
که توسط رود حمل می شود در باروری خاک جنگل ها بسیار موثر بوده و همچنین
بسیاری از کشاورزان نیز از این رسوبات برای افزایش بهره وری زمین های زراعی
استفاده می کردند که با ساخت سدها و انباشته شدن رسوبات در دریاچه های پشت
آن، در مسیر طبیعی انتقال رسوبات رودخانه ای، اختلال ایجاد شده است. بر
اساس یافته های محققان، در هنگام ساخت یک سد، تمامی رسوبات به طور 100
درصدی در پشت آن محبوس شده و هیچ رسوبی قادر به گذشتن از سد در مسیر
رودخانه نخواهد بود. از سوی دیگر ساخت سد روی رودخانه ها، در رویش گیاهان
منطقه نیز تاثیر دارد زیرا بسیاری از دانه ها و گرده های گیاهان به طور
طبیعی توسط آب رودخانه منتقل شده و پوشش گیاهی منطقه را شکل می دهند که با
ساخت سد در این روند نیز اختلال ایجاد شده و در دراز مدت این موضوع بر پوشش
گیاهی کل منطقه تاثیر مخربی دارد. پژوهشگران همچنین به این موضوع اشاره
کردند که ساخت سدهای متعدد در منطقه ای محدود مانند حوزه رود آمازون می
تواند تاثیراتی بسیار مخرب بر محیط زیست داشته و به عنوان تهدیدی جدی در
منطقه محسوب شود.
شرح کامل این پژوهش و یافته های به دست آمده از آن در آخرین شماره سایت علمی Science Advances منتشر شده و در اختیار پژوهشگران قرار دارد.
ترجمه: احسان محمدحسینی
منبع: phys.org
از سایت سیناپرس