عضو هیأت علمی جهاد دانشگاهی
گفت: طبق بررسی‌های آماری بزرگترین و مرگبارترین زلزله‌های 110 سال اخیر
ایران در مجموع 148 هزار و 471 کشته به جا گذاشته‌اند.
به گزارش ایسنا، حسین
مهرجردی در ششمین میزگرد "زمین‌شناسی زلزله"، نخستین زلزله بزرگ و مرگبار
یکصد و ده سال اخیر کشور را زلزله 7.4 ریشتری 3 بهمن 1287 عنوان کرد و
گفت: این زلزله در سیلاخور-جنوب شرق بروجرد در استان لرستان به وقوع پیوست و
8000 کشته بر جای گذاشت.
سپس به یکی از دیگر زلزله‌های پرتلفات کشور در 10 شهریور 1341 اشاره
کرد و توضیح داد: این زلزله 7.2 ریشتری که در بویین زهرا، در استان قزوین
اتفاق افتاد، موجب کشته شدن 12 هزار و 255 نفر شد.
وی تصریح کرد: عامل این زلزله گسل "ایپک" با طول تقریبی 85 کیلومتر و
راستای تقریباً غربی-شرقی و ساز و کار فشاری بوده که در حدود 10 کیلومتری
جنوب بویین زهرا قرار دارد.
عضو هیأت علمی جهاد دانشگاهی با اشاره به اینکه روزنامه‌های سال 1357
از زلزله طبس به عنوان بزرگترین زلزله تاریخ ایران یاد کرده‌اند، تلفات
این زلزله را 19 هزار و 600 نفر عنوان کرد و افزود: گسل عامل این زلزله به
طول حدود 85 کیلومتر، در عمق حدود 10 کیلومتری سطح زمین واقع شده و از حدود
10 کیلومتری شهر طبس نیز عبور می‌کند.
مهرجردی، وقوع زمین‌لرزه‌ای با بزرگی 6.4 ریشتر در 70 کیلومتری غرب دشت
بیاض و ویران شدن شهر فردوس در تاریخ 10 شهریور 1347 را متأثر از زلزله
7.1 ریشتری 21 ساعت قبل آن در دشت بیاض در استان خراسان دانست و اضافه کرد:
این دو زلزله پیاپی نمونه‌ای از چکانش یا شلیک جنبش در یک گسل (فردوس) در
اثر گسلش منجر به زمین‌لرزه‌ای در گسل نزدیک آن است که به فاصله چند ساعت
رخ داد.
مهرجردی با تأکید بر اینکه پرتلفات‌ترین زلزله 110 سال اخیر کشور،
زلزله 6.6 ریشتری 5 دی سال 1382 بم، با حدود 40 هزار کشته بوده است، به
مقایسه این زمین‌لرزه با زلزله 7.8 ریشتری سراوان پرداخت و گفت: آنچه در
مورد زلزله سراوان شایان توجه است، دوری کانون زمین‌لرزه از مناطق مسکونی و
خالی از سکنه بودن محل وقوع آن (نزدیک مرز ایران و پاکستان) است.
مهرجردی از جمله دلایل پرتلفات بودن زلزله بم را عمق کانونی کم (13.2
کیلومتر)، نزدیکی کانون زمین‌لرزه به مناطق مسکونی، تراکم جمعیتی زیاد،
بافت قدیمی و غیرمقاوم ساختمان‌ها، زمان وقوع زلزله (زمانی که اکثر مردم
خواب بوده‌اند) و جنس زمین (بیشتر آبرفتی با ذرات منفصل) برشمرد و افزود:
این در حالی است که زلزله 7.8 ریشتری سراوان با عمق کانونی حدود 80
کیلومتر که در روز اتفاق افتاد، تنها 41 کشته (40 نفر در پاکستان و 1 نفر
در ایران) به جای گذاشت.
وی تصریح کرد: بر طبق محاسبه، انرژی آزاد شده بر اثر رخ دادن زلزله بم
معادل انرژی آزاد شده ناشی از انفجار حدود 50 هزار تن ماده منفجره T.N.T
است. این در حالی است که در زلزله سراوان انرژی‌ای معادل انفجار 3 میلیون
تن ماده منفجره T.N.T آزاد شده است.
عضو هیأت علمی جهاد دانشگاهی در خصوص زمان وقوع زلزله‌های بزرگ 110 سال
اخیر ایران، با بیان اینکه تاکنون هیچ قاعده خاصی در این رابطه پیدا نشده
است، توضیح داد: از مجموع 32 مورد زلزله با بزرگی بیش از 6 ریشتر در مدت
110 سال اخیر، 17 مورد آن در روز (53 درصد) و 15 مورد در شب (47 درصد) رخ
داده است. این در حالی است که با بررسی مقایسه‌ای میزان تلفات بزرگترین
زلزله‌های بزرگ 110 سال اخیر، این نتیجه به دست می‌آید که 85 درصد
کشته‌ها مربوط به زلزله‌های شب و 15 درصد مربوط به زلزله‌های روز بوده
است.
مهرجردی همچنین به وقوع بزرگترین زلزله ثبت‌شده در تاریخ (زمین‌لرزه
9.5 ریشتری شیلی در می 1960) در روز اشاره کرد و گفت: مسلماً اگر این زلزله
که بزرگترین زلزله تاریخ ژاپن بوده است (9.1 ریشتری سال 2011) در شب
اتفاق می‌افتاد، تلفات بسیار بیشتری را بر جای می‌گذاشت. این نیز بیان‌گر
این است که تاکنون بین روزهای سال و ساعت وقوع زمین‌لرزه هیچ الگو و
ارتباطی کشف نشده است.
وی تاریخ احداث اولین ایستگاه لرزه‌نگاری در کشور را سال 1337 هجری شمسی
بیان کرد و افزود: این ایستگاه در تهران و به منظور ثبت و تعیین محل
زمین‌لرزه‌ها راه‌اندازی شد. طبق اعلام مرکز لرزه‌نگاری کشوری وابسته به
مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران در حال حاضر 108 ایستگاه لرزه‌نگاری رقمی در
قالب 20 شبکه لرزه‌نگاری محلی، چهار پایگاه لرزه‌نگاری تک‌ایستگاهی و یک
ایستگاه درون‌چاهی در کشور فعال است.
عضو هیأت علمی جهاددانشگاهی با بیان اینکه در بازه زمانی دی ماه 1387 تا
دی ماه 1396 (مدت 108 ماه معادل 9سال) تعداد 96 هزار و 514 زمین‌لرزه توسط
مرکز لرزه‌نگاری کشوری گزارش شده است، تعداد زمین‌لرزه‌های با بزرگی بیش
از 4 ریشتر را 1611 مورد عنوان کرد و افزود: بر اساس این آمار تعداد متوسط
زمین‌لرزه در هر ماه حدود 894 مورد و زلزله‌های بیش از 4 ریشتر نیز حدود 15
مورد در هر ماه محاسبه شده است. این در حالی است که با توجه به موقعیت
زمین‌شناسی ایران، به طور میانگین در هر سال دو زلزله بین 6 تا 6.9 ریشتر و
در هر 10 سال دو زلزله بالای 7 ریشتر قابل انتظار است.
وی خاطرنشان کرد: ایران در سال 2017 میلادی به لحاظ وقوع زلزله‌های
بالای 7 ریشتر در بین کشورهای جهان رتبه پنجم را به خود اختصاص داده است؛
به عبارتی در این سال 8 زلزله بالای 7 ریشتر در جهان رخ داده که مکزیک با
زلزله 8.1 ریشتری 8 سپتامبر در جایگاه نخست و ایران با زلزله 7.3 ریشتری 21
آبان 96 (12 نوامبر) ازگله - سرپل‌ذهاب در رتبه پنجم قرار دارد.
مهرجردی کم‌خطرترین مناطق ایران به لحاظ لرزه‌خیزی را مناطق کویری و زون سنندج-سیرجان برشمرد.
مهرجردی در پایان به برخی نکات مورد توجه در طرح‌های عمرانی پرداخت و
گفت: از جمله این نکات می‌توان به بررسی‌های زمین‌شناسی منطقه (بررسی نوع
موادی که ساختمان روی آن قرار دارد؛ مثلاً رسوبات نرم و ناپیوسته یا
سنگ‌های سخت)، بررسی‌های زمین‌ساختی (مطالعه و بررسی دقیق عوامل لرزه‌خیزی
منطقه و شناخت گسل‌ها و ارزیابی فعالیت آن‌ها؛ طول، شیب و امتداد گسل، نوع
گسل، سازوکار گسل)، بررسی‌های لرزه‌خیزی (تعیین زلزله با بیش‌ترین احتمال؛
بزرگترین زلزله طرح، شدت، بزرگی و مدت ارتعاشات)، اطلاع از اثرات تخریبی
امواج زمین‌لرزه بر روی سازه، استفاده از مصالح مرغوب و استاندارد، نقشه
مناسب، اجرا و نظارت و نهایتاً پرهیز از احداث سازه و ساختمان در نزدیکی و
روی گسل‌ها در زمین‌های سست و خاک‌های رسی و نخاله‌های ساختمانی، لبه
پرتگاه‌ها و زمین‌های با شیب تند و ناپایدار اشاره کرد.