نجوم 254 منتشر شد

مجله نجوم شماره 254 (اسفند 94 و فروردین 95) با مطالب ویژه و متنوع منتشر شد. مقاله ویژه این شماره اختصاص به موضوع کشف امواج گرانشی دارد که در آن به بیان ساده ماهیت امواج گرانشی و نحوه کشف آن، توضیح داده است.

نگاهی به 7 سال فعالیت مأموریت کپلر و گفت‌وگو اختصاصی با فضانورد روسی الکساندر لازوتکین و بررسی سیر تحول گاهشماری در دوره هخامنشی تا اشکانی و گزارشی از بازگشت اسکات کلی پس از یک سال اقامت در فضا، از دیگر مطالب جذاب و خواندنی این شماره است. در امور داخلی نجوم کشورمان هم نگاهی داشتیم به تغییر و تحولات مدیریتی در طرح رصدخانه ملی ایران و گزارشی از برگزاری کارگاه جهان در شب (توآن) که در زنجان برگزار شد.

هدیه ویژه‌ای هم برای علاقه‌مندان «نجوم» داریم. در این شماره تقویم نجومی سال 1395 همراه با تصاویر زیبایی از آسمان شب آمده است که قابل جدا شدن از صفحات مجله است.

این روزها با خبر آشکارسازی امواج گرانشی، باز هم نسبیت عام بر سر زبان‌هاست. صد سال از ارائه این نظریه می‌گذرد؛ نظریه‌ای که با ساختار ریاضی پیچیده‌اش تا سال‌ها استقبال زیادی از آن نکردند. اما به تدریج و با رشد فناوری و رصدهای دقیق‌تر، روز به روز به اعتبارش افزوده شد. نسبیت عام نه تنها گرانش، بلکه دید ما به فیزیک را متحول کرده است. و بسیاری از مدل‌های کیهان‌شناسی و مهبانگ و انبساط عالم و غیره، همگی از دل این نظریه بیرون آمده‌اند.

در این مقاله سیما قاسمی به مفهوم نسبیت عام پرداخته و در ادامه درباره ماهیت امواج گرانشی، نحوه شکل‌گیری امواج گرانشی و همچنین درباره آشکارساز لایگو و نحوه عملکرد آن توضیحات مفصلی داده است. در این مقاله نظرات و دیدگاه‌های سه نفر از اساتید مطرح نجوم و کیهان‌شناسی کشورمان، دکتر شانت باغرام، دکتر محمد نوری و دکتر سهراب راهوار آمده است. و در انتها دو یادداشت از دکتر رضا منصوری و پوریا ناظمی درباره اهمیت پرداختن به علوم بنیادی و آینده پیش روی آن پرداختند.

شامگاه 7 مارس 2009 (17 اسفند 1387)، پرتابگر دلتا-2 با غرشی مهیب سکوی پرتاب خود را در پایگاه فضایی کیپ کاناورال ترک کرد. این پرتابگر حامل تلسکوپ فضایی کپلر، ارزشمندترین دست‌ساخته‌ی بشر، برای کشف سیارات فراخورشیدی بود؛ تلسکوپی که تحولی بزرگ در شناخت فراخورشیدی‌ها ایجاد کرد و هم‌اکنون در آستانه‌ی هفتمین سالگرد پرتابش به بازخوانی مأموریت هیجان‌انگیز و پیشتازانه‌اش در کشف فضا می‌پردازیم. هرچند این تلسکوپ در برهه‌ای از کار افتاد، پس از مدتی دوباره فعالیت‌های خود را با شکل و شمایلی متفاوت از سر گرفت. مقاله‌ی پیش رو حاصل گفتگوهای جداگانه محمدرضا رضایی با استیو هاول (دانشمند ارشد تلسکوپ فضایی کپلر)، سارا سیگر (استاد سیاره‌شناسی دانشگاه ام.آی.تی آمریکا)، سهراب راهوار (استاد دانشگاه صنعتی شریف) و سارا خلفی‌نژاد (پژوهشگر ایرانی سیارات فراخورشیدی در آلمان) است.

رسيدن به فضا از رویاهای بشر بوده است و از میلیاردها ساکن زمین فقط 552 نفر تا به حال به فضا سفر کرده‌اند و تجربه‌ی انجام مأموریت‌های فضایی و اقامت در ایستگاه‌های مختلف فضایی را داشته‌اند. یکی از این افراد الکساندر لازوتکین، کیهان‌نورد بازنشسته‌ی اهل روسیه است که بیستم بهمن امسال همراه با سیروس برزو، روزنامه‌نگار علمی و مروج باسابقه‌ی علوم فضایی به ایران سفر کرد. وی که تجربه 185 روز فضانوردی در ایستگاه فضایی میر را داشته است به همراه همسرش درکنار سیروس بروز و فرزندش، پنج‌شنبه 29 بهمن در حالیکه لباس فضایی پوشیده بود، ساعتی مهمان همکاران ماهنامه‌ی نجوم بود. در اتاق فکر تحریریه می‌خواستیم در مدت کوتاه این ملاقات بیشترین استفاده را از دانش و تجربه او ببریم؛ از همین رو موضوعی خاص را برای گفت‌وگو با الکساندر لازوتکین که اکنون در موسسه زوزدا (سازنده تجهیزات فضایی مانند لباس و وسایل ایمنی فضانوردان) مشغول کار است در نظر گرفتیم: لباس پوشیدن به سبک فضایی دید خوبی از زندگی فضایی یک فضانورد به ما و خوانندگان نجوم می‌داد؛ به این بهانه با او گفت‌وگو کردیم...