* اخترشناسان قطره‌هایی درخشان و فشرده از آب را در کهکشانی دوردست به نام “کهکشان تارعنکبوت” شناسایی کرده‌اند- ولی نه در جایی از آن که انتظار داشتند.
بررسی‌هایی که با آرایه‌ی بزرگ میلیمتری/زیرمیلیمتری آتاکاما (آلما،
ALMA) انجام شده نشان می‌دهد که این آب‌ها بسیار بیرون از این کهکشان جای
دارند و بنابراین نمی‌توانند مانند چیزی که تاکنون پنداشته می‌شد، وابسته
به مناطق غبار آلود و ستاره‌زای مرکزی باشند.
تصویر همراه با شرحِ کهکشان تار عنکبوت. این عکس از پیوند نماهای چند
تلسکوپ درست شده: نور دیدنی (مریی) به رنگ سرخ از دید تلسکوپ فضایی هابل،
پرتوهای رادیویی به رنگ سبز از دید آرایه‌ی بسیار بزرگ، و پرتوهای
زیرمیلیمتری به رنگ آبی از دید آرایه‌ی بزرگ میلیمتری/زیرمیلیمتری آتاکاما
(آلما).
رنگ سرخ جای ستارگان در این سامانه‌ی کهکشانی را نشان می‌دهد. فواره‌ی
رادیویی به رنگ سبز نشان داده شده، و جایگاه غبار و آب هم به رنگ آبی دیده
می‌شود. آب در سمت چپ و راست کهکشان مرکزی جای دارد. آبی که سمت راست است
در جاییست که فواره‌ی رادیویی رو به پایین خم می‌شود. غبار که آن هم به رنگ
آبی نشان داده شده در کهکشان مرکزی و کهکشان‌های همدم کوچک پیرامونش جای
دارد.
دکتر بیتن گولبرگ از مرکز اخترشناسی فراکهکشانی دانشگاه دورام
بریتانیا می‌گوید: «نوری که از آب و از غبار تابیده می‌شود اغلب با هم دیده
می‌شوند. ما به طور معمول آنها را به عنوان نمایی از مناطق ستاره‌زا تعبیر
می‌کنیم به این گونه که می گوییم تابش نور ستارگان جوان آنقدر ذرات غبار و
مولکول‌های آب را گرم می‌کند تا آغاز به نورافشانی کنند.» اکنون به لطف
توانمندی‌های آلما می‌توانیم -برای نخستین بار- تابشی که از توده‌های آب و
غبار گسیل شده را از هم جدا کرده و سرچشمه‌ی دقیق هر یک از آنها را در
کهکشان شناسایی کنیم. این نتایج به این دلیل که آب را در جایی یافته‌ایم که
به هیچ وجه نزدیک پرورشگاه‌های غبارآلود ستاره‌ای نیست، نتایجی کاملا
نامنتظره است.»
کهکشان تار عنکبوت (MRC_1138-262) یکی از پرجرم‌ترین
کهکشان‌هاییست که تاکنون شناخته شده. این کهکشان که ۱۰ میلیارد سال نوری از
زمین فاصله دارد، خود از ده‌ها کهکشان ستاره‌زا درست شده که در میانه‌ی
روند ادغام با یکدیگرند. مشاهدات آلما نشان می‌دهند که نور این غبارها از
خود کهکشان تار عنکبوت سرچشمه گرفته‌اند. ولی سرچشمه‌ی نورِ آب‌ها دو جای
دور از هسته‌ی کهکشان، در چپ و راست آن است.
به باور گولبرگ و همکارانش، دلیل این پدیده فوارههای نیرومندی از
امواج رادیویی است که از یک سیاهچاله‌ی ابرپرجرم در مرکز کهکشان تار عنکبوت
بیرون زده. این فوارههای رادیویی ابرهای غبار در مسیر خود را می‌فشرند و
مولکول‌های آبی که در این ابرهاست را گرما می‌دهند تا جایی که آغاز به تابش
کنند.
گولبرگ می‌گوید: «یافته‌های ما نشان می‌دهند که چقدر شناسایی دقیق
سرچشمه‌های نور در کهکشان‌ها مهم است. شاید ما سرنخ‌های تازه‌ای درباره‌ی
فرآیندهایی که ستاره‌زایی در ابرهای میان‌ستاره‌ای را به راه می‌اندازند هم
به دست آوریم. ستارگان در دل گازهای مولکولی سرد و چگال پدید می‌آیند.
جاهایی از کهکشان تار عنکبوت که در آنها آب را شناسایی کرده‌ایم اکنون بیش
از آن داغ هستند که ستاره‌ای بتواند در دلشان پدید آید. ولی برهمکنش با
فوارههای رادیویی همنش (ترکیب) ابرهای گازی را تغییر می‌دهد. هنگامی که
این مولکول‌ها دوباره خنک شوند، شکل‌گیری بذر ستارگان تازه هم در دلشان
امکان‌پذیر می‌شود. این مناطق “قطره‌های شبنم” می‌توانند پرورشگاه‌های بعدی
ستارگان در این مجموعه‌ی بزرگ و پیچیده‌ی کهکشانی شوند.»
جزییات این پژوهش را می‌توانید در نشریه‌ی آسترونومی اند آستروفیزیکز
دنبال کنید. این یافته‌ها روز جمعه، ۱ ژوییه از سوی دکتر بیتن گلدبرگ در
نشست ملی اخترشناسی سال ۲۰۱۶ در ناتینگهام ارایه شد.